چارهجویی برای جلوگیری از یک فاجعه، «اقتصادسرآمد» گزارش می دهد
تهران جزو پرخطرترین کلانشهرهای کم آب
گروه انرژی- اعظم زندیه - از دیرباز کشور ایران، به عنوان اقلیمی گرم و خشک شناخته شده است و مردم ایران همواره با واژههایی چون کمبود آب، بحران خشکسالی، کمبود بارندگی آشنا بودهاند. آنچنان آشنا که گویی امروزه دیگر همه نسبت به چنین واژههایی واکسینه شدهاند و از این دست خبرها تنها کلماتی نامفهوم را شنیده و گذر میکنند. غفلتهای پیدرپی سبب شده است این روزها کارشناسان حوزه محیطزیست اذعان کنند که فلات ایران در آستانۀ بحران آب نیست بلکه در دل بحرانی جدی قرار دارد. بحران نیز بدین معناست که بیم آن میرود که شرایطی پدید آید که به سبب مرتفع نشدن نیازهای آبی، میزانی از بیثباتی و تنشهای اجتماعی را در جوامع محلی، استانها و یا کل کشور شاهد باشیم. بحران در معنایی وسیعتر زمانی رخ میدهد که منابع کشور به دلیل شدت گرفتن تغییرات در کمیت و کیفیت و توزیع آب، قادر به پاسخدهی به نیازهای جمعیت روزافزون نبوده و روند توسعۀ درازمدت کشور به تعویق افتاده یا به کلی مختل شود. به گزارش اقتصاد سرآمد، بحران کمآبی نه تنها گریبان شهرهای جنوبی کشورمان را گرفته، بلکه شهرهای مرکزی ایران را نیز آسیبپذیر کرده است. امروزه شهرهایی نظیر اصفهان و زنجان نیز با مشکلات بسیاری از جمله نقص تأسیسات آبرسانی و حفر چاههای غیرمجاز دست و پنجه نرم میکنند. این معضلات تنها به شهرهایی که از آنها نام برده شد، محدود نمیشود. بحران آب از شرق تا غرب ایران از سیستان و بلوچستان که سدهای آن در مرز هشدار هستند و دریاچه هامونی که در حال ناپدید شدن است تا آذربایجان غربی که دریاچه ارومیۀ آن رو به خشکی میرود را به نحوی در بر گرفته و روز به روز بر دامنه آن افزوده میشود. جداکردن مفهوم محیطزیست از مفهوم «توسعه» و پیشبرد همهجانبه برنامههای توسعه نسنجیده در مناطق مختلف، مشکلات ناخواسته و فکرنشدهای در زمینه آب ایجاد کردهاند. مشکلاتی که هزینههایشان در درازمدت بسیار بیشتر از منافع کوتاهمدت برنامههایی است که باعث بروز این مشکلات شدهاند.
چارهجویی برای جلوگیری از یک فاجعه
داریوش مختاری کارشناس حوزه منابع آبی در گفتگو با خبرنگار اقتصادسرآمد، با بیان این مطلب که، در شرایطی که کلانشهرها با بحران بزرگ و معناداری به نام آب درگیرند، باید به قوانین و راهکارها بهطور درست و دقیق توجه شود، به طوری که با ارائه راهکارهای منطقی مانع بروز یک فاجعه بزرگ شد، به روزنامه اقتصد سرآمد، گفت: بحران آب در کلانشهرها، دو چهره دارد که سیلاب ناگهانی و غافلگیرکننده، کمآبی و بیآبی جزو این موارد است.
تهران جزو پرخطرترین کلانشهرهای کم آب
ی با تاکید بر این مهم که، سیل ناگهانی در کمین کلانشهرها است و پیشبینی میشود در یک بازه زمانی چند ساعته، حتی تا چند ده هزار کشته بر جا بگذارد، تصریح کرد: مشکل دیگر کمآبی کلانشهرها است که در این بین تهران جزو پرخطرترین کلانشهر، شناخته میشود بنابراین دائم برای تامین آب این کلانشهر، به حوضههای آبریز مجاور نیز رجوع شده است و باز هم در دورههای خشکی در آستانه جیرهبندی قرار میگیرد.
جیرهبندی آب، خالی از سکنهشدن
کلانشهر تهران
مختاری، در بخش دیگری از سخنان خود با یادآوری این نکته که تهران یک سکونتگاه کوچک نیست تا بتوان در یک زمان کوتاه نسبت به تامین کمبود آب آن اقدام کرد، ادامه داد: مرحله بعدی پس از جیرهبندی، خالی از سکنهشدن کلانشهر تهران است؛ اگر چه این مساله برای یک بازه زمانی چند ساله باشد اما با توسعه بیرویه کلانشهر تهران همچنین باتوجه به برنامهریزی نادرست قطعا به این معضل دچار خواهد شد.
تشدید بحران و دو اشکال اساسی
این کارشناس حوزه منابع آبی، افزود: در تشدید این بحران، دو اشکال اساسی وجود دارد که گرایش فزاینده شرکتهای آب و فاضلاب به توسعه شبکهها و گرایش فزاینده شهرداریها به تغییر کاربریها از جمله موارد نادرست در این حوزه است. خروجی این وضعیت ناکارآمد این است که ارزش زمین در محدودههای شهری افزایش مییابد که این مساله نه تنها موجب توسعه بلندمرتبهسازی در متن شهرها میشود که بنا به نظر معماران و شهرسازان، بافت کالبدی شهرها را بسیار زننده و رقتبار کرده است بلکه اراضی پیرامون شهرها نیز توسعه پیدا میکند. به این ترتیب کلانشهرها، پی در پی بزرگتر و گستردهتر میشوند. مختاری گفت: از دیدگاه آسیبشناسی باید به این مساله توجه داشت که قانون شهرداریها اشکال اساسی دارد و لازم است بازنگری جدی در آن به عمل آید.قانون توسعه و بهینهسازی مصرف آب شهری همچنان معطل مانده و با اینکه در این قانون و خلاف معمول قانوننویسی، زمانبندی گنجانده شده بود، هرگز به اجرای آن توجه نشده است. به این ترتیب، راهکارهای هشت گانه (شامل 5 راهکار سختافزاری و 3 راهکار نرمافزاری) کاهش مصرف آب شهری و روستایی از جمله کاهش هدر رفت به میزان سالانه یک درصد، نصب تجهیزات و شیرآلات کاهنده، جداسازی آب نوشیدنی و پخت و پز از آب بهداشتی، بازچرخانی در سطح واحد مسکونی، خدماتی، تجاری و صنعتی و در سطح شبکه توزیع آب، جداسازی آب فضای سبز از سایر مصارف شهری، آموزش (فرهنگسازی)، اعمال جریمه مازاد بر الگوی مصرف و تعرفه (آببها) بهطور موثر و فراگیر اجرایی نشدهاند.میتوان کمآبی در بخش کشاورزی را با واردات مقطعی مواد غذایی جبران کرد ولی نمیتوانیم بحران سیل یا کم آبی یک کلانشهر را در یک مقطع زمانی کوتاه برطرف کنیم. پس، به مخاطرات نیفزاییم و با اجرای قانون یادشده، راهکارهای کاهش مصرف آب را بهطور همه جانبه و منظم آغاز کنیم؛ مبادا آنقدر دیر شود که هشدارهای نگرانکننده به یک رخداد فاجعهآمیز بینجامد.