مزایای هفت گانه احداث پتروپالایشگاه در ایران
احداث پتروپالایشگاهها در کوتاهمدت منجر به جذب نقدینگی سرگردان و اشتغالزایی در صنایع پاییندستی میشود و در بلندمدت نیز به بیاثر کردن تحریمهای نفتی، افزایش درآمدهای ارزی کشور و توسعه مناطق ساحلی و محرومیتزدایی کمک میکند.به گزارش اقتصاد سرآمد از فارس، واژه پتروپالایشگاه که برگرفته از عبارت «ادغام و یکپارچهسازی پالایشگاه و پتروشیمی» است طی چند سال اخیر در ادبیات کارشناسی و رسانهای کشور نمود بیشتری پیدا کرده است. با در نظر گرفتن پیشبینیهای موسسات معتبر مبنی بر افزایش سرانه مصرف فرآوردههای پتروشیمیایی به جای سوخت، مفهومی به نام پتروپالایشگاه در دنیا متولد شد که این واحد بر تولید مستقیم فرآوردههای پتروشیمیایی از نفت تاکید دارد.
احداث پتروپالایشگاه بهجای پتروشیمی و پالایشگاه به صورت مجزا، باعث بهینهسازی و کاهش هزینههای سرمایهای و جاری موردنیاز میشود. در واقع سرشکن شدن هزینهها در مجموع هزینه احداث یک پتروپالایشگاه را از احداث یک پالایشگاه و یک پتروشیمی کمتر میکند. توسعه ابرپروژههای مولدی همچون پتروپالایشگاهها اثرات بلندمدت و کوتاهمدتی مهمی را نیز به همراه دارد و آثار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مثبت و ملموسی را در کشور نمودار میکند.
تصویب و ابلاغ قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایهگذاری مردمی» نقطه عطفی در سرمایهگذاری و توسعه ظرفیت پتروپالایشی در کشور است که میتواند نقش موثری در پایان دادن به رکود احداث پتروپالایشگاه در کشور داشته باشد. این قانون مشتمل بر مفاد و مشوقهایی از جمله تنفس خوراک، اقتصاد آزاد پتروپالایشگاه، جانمایی در سواحل جنوب کشور، انعطافپذیری در ابزارهای تامین مالی و واگذاری حداقل 30 درصد سهام آنها به مردم است. موارد یاد شده، ضمن کمک به رفع موانع توسعه ظرفیت پتروپالایشی در کشور پایهگذار مسیر جدیدی در این حوزه خواهد بود.در ادامه این گزارش آثار کوتاهمدت و بلندمدتی که شروع به کار فرایند احداث پتروپالایشگاهها در کشور برجای میگذارد، اجمالاً شرح داده میشود.تجربه کشورهای موفق در حوزه اقتصاد نشان میدهد که این کشورها برای تشویق هدایت نقدینگی بخش خصوصی به سمت فعالیتهای مولد و تولیدی با وضع قوانین مالیات بر عایدی سرمایه، بر اختلاف قیمت خرید و فروش برخی داراییها مالیات وضع میکنند تا از بازده سرمایهگذاری درفعالیتهای دلالی و سوداگرایانه کم کنند. از طرف دیگر با ایجاد انواع مشوقهای مالی و رفع موانع اداری راه را برای هدایت نقدینگی به سمت تولید هموار کردهاند.همانطور که گفته شد در قانون پتروپالایشگاهها با ایجاد مشوقهایی مانند تنفس خوراک که علاوه بر جذابیت سرمایهگذاری تضمین بازگشت سرمایهگذاران نیز میباشد، نقش مهمی در تمایل به سرازیر شدن سرمایههای مردمی به این پروژهها دارد. علاوه بر این، اقتصاد آزاد پتروپالایشگاه و امکان استفاده از انواع ابزارهای تامین مالی نیز عواملی هستند که کمک موثری به جذابیت سرمایهگذاری خصوصی و خرد میکند.در صورت گره زدن نقدینگی موجود در کشور به بخشهای مولد از جمله پتروپالایشگاهها طبیعتا شاهد هجوم آن به بازارهایی همچون مسکن، سکه و ارز نخواهیم بود و مردم هم میتوانند سود ناشی از دلالی در بازارهای غیرمولد را به صورت مولد و سازنده در این پروژهها به دست آورند.
بررسی اشتغالزایی پروژههای پالایشی و پتروشیمیایی اجرا شده در کشورهای دیگر و همچنین پروژههایی مثل احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس نشان میدهد، هرچه به سمت تکمیل زنجیره ارزش پاییندست فرآوردههای پتروشیمیایی حرکت شود، میزان اشتغالزایی بیشتر خواهد بود، بهطوری که اشتغالزایی پاییندست به طور میانگین بهازای هر 250 هزار بشکه ظرفیت فرآورش، 12 هزار شغل مستقیم و 21 هزار شغل غیرمستقیم است که این رقم در دوره ساخت بیشتر از این مقدار خواهد بود.ساخت و بهرهبرداری از یک پتروپالایشگاه موجب فعال و درگیر شدن صنایعی مثل ساخت ماشینآلات دوار، مخازن، فولاد، مواد شیمیایی، شرکتهای طراحی مهندسی، نهادهای مالی و ... میشود که در صورت تمرکز دولت به استفاده از تجهیزات باکیفیت ایرانی بازار سازندگان تجهیزات در کشور نیز رونق خواهد گرفت. در حال حاضر 60 درصد از ظرفیت سازندگان داخلی به دلیل عدم سفارشگذاری دستگاههای دولتی و اهتمام به واردات تجهیزات خالی باقی مانده است.یکی از مهمترین تحریمهایی که بر گلوگاه بودجه و معیشت مردم در این سالها اعمال شده تحریمهای نفتی است. هرچند دور زدن تحریمهای نفتی هم یکی از راههای نجاتبخش اقتصاد ایران است، ولی تصور اینکه این اقدام، راهی پایدار و مطمئن برای رشد و توسعه اقتصاد است، اشتباه است. تجربه موفق ایران هم در بحث خنثیسازی تحریم بنزین پس از احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس، نشان دهنده همین مطلب است که میتوان با اتکای به ظرفیتهای داخلی به مقابله با تحریمها رفت.