ادامه از صفحه اول
 که به تنهایی و فقط با تصمیم عبدالله حمدوک، عبدالفتاح البرهان و حمیدتی به صف سازش‌کاران عربی پیوسته و آغازگر این روند در قاره آفریقا باشد. مشکل دولت سودان و دولت‌های مشابه‌اش این است که نخبگان سیاسی و اکثراً نظامی آن تمایل دارند، روند مدیریت و رشد کشورهایشان را به حمایت قدرت‌های بزرگتر گره بزنند؛ آن هم به هر قیمتی! سازش برای حمدوک، نخست وزیر سودان حتی یک عکس یادگاری با رییس‌جمهور امریکا هم دربر نداشت؛ هیئتی اسرائیلی با همراهی ماموران موساد در خارطوم فرود آمدند و هر چه قرارداد بود بستند.  بین نگاه ترامپ و بایدن نسبت به ظرفیت‌ها و منافع حمایت از عربستان سعودی تفاوت وجود دارد. در دولت ترامپ، به عربستان همانند شیخ‌نشینی ثروتمند نگاه می‌شد که باید به آن سلاح فروخت و میلیاردها دلار درآمد کسب کرد؛ حالا اگر گاهی لازم باشد نسبت به جرائم حقوق‌بشری آن چشم پوشی شود، مهم نیست. اما برای بایدن جرائم و تندروی‌های ولیعهد سعودی چنان مهم بود که سال گذشته نماینده دموکرات ترجیح داد در اولین مناظره انتخاباتی بطور صریح نظرش را درمورد وضعیت عربستان اعلام کند. رییس‌جمهور آینده آمریکا قتل جمال خاشقجی را بنابر دستور محمدبن‌سلمان می‌داند و به دنبال بازخواست اوست. بایدن گفته بود ما آن‌ها را منزوی خواهیم کرد، همانطور که هستند؛ با این حساب ثروت سعودی، ضعف سیاسی این کشور را جبران نخواهد کرد و می‌توان منتظر بازنگری در روابط واشنگتن- ریاض شد.نکته جالب توجه اینکه گویا در هیئت حاکمه سعودی، شخص ولیعهد و حتی رسانه‌های مطرح عربستان آمادگی‌های لازم جهت پذیرش این نتیجه انتخاباتی وجود نداشت. باید به اسرائیلی‌ها نگاه کرد که با تبریک هر نتیجه‌ای راه را برای توافق و همکاری با هر دولت آمریکا باز می‌گذارند و آماده معامله‌اند. اما اعراب و خصوصاً بن‌سلمان و نزدیکانش از این استعداد سیاسی هم بی‌بهره‌اند و همین مسئله اوضاع را سخت‌تر خواهد کرد. دیدن تصویر بایدن در العربیة- رسانه سعودی با این تیتر که «سگ‌ها به کاخ سفید برمی‌گردند!» بسیار جای تأمل دارد. چنانچه محمد بن سلمان، نخواهد و یا نتواند رفتارها و تصمیماتش را با دولت دموکرات هماهنگ کند و یا همچنان نسبت به خطاهای گذشته خود غیرمسئولانه برخورد کند، ناچار خواهد بود عواقبش را هم بپذیرد.
اگر دولت بایدن همچنان عربستان سعودی را متحدی غیرقابل اعتماد بداند و حمایت از آن را به دلیل مواضع و رفتار بن‌سلمان متوقف کند، سناریوهای متفاوتی را می‌توان متصور شد. متوقف شدن پشتیبانی‌های سیاسی، مالی و تسلیحاتی دموکرات‌ها از جنگ عربستان علیه یمن می‌تواند موجب بسیاری از تحولات شود‌. در بُعد داخلی مخالفان بن سلمان فرصت خواهند یافت تا صلاحیت ولیعهد را زیر سوال برده و با کودتایی یکی از رقبای او مانند شاهزاده محمدبن‌نایف را به قدرت برسانند. درواقع تلاش بن سلمان برای برتخت نشستن، آن هم قبل از انتخابات امریکا را باید ناشی از ترسِ وقوع چنین پیشامدهایی دانست. در بعد خارجی ممکن است محمدبن‌سلمان تحت فشار دولت دموکرات و توقف فروش سلاح مجبور شود عملیات نظامی در یمن را متوقف کند. هر چند نمی‌توان چنین تغییر موضعی را به سرعت و سادگی پذیرفت؛ صحبت درخصوص پایان محاصره یمن می‌تواند یک تاکتیک موقتی برای بسلامت خارج شدن بن‌سلمان از فشارها باشد. با تمام این‌ها ترس ولیعهد سعودی و تلاشش برای حفظ جایگاه، می‌تواند او را مجبورکند تصمیمات حساس و دور از انتظاری بگیرد.موضع بایدن نسبت به جنگ یمن گرچه فعلاً در قالب اظهارات کلامی موضعی بشردوستانه است، ولی معلوم نیست منافع امریکا در آینده چطور اقتضاء کند. برای آنکه بایدن واقعاً فروش سلاح به عربستان سعودی را متوقف کند، نیاز به موافقت حداکثری در مجلس نمایندگان و شرکت‌های بزرگ و حتی رسانه‌ها و افکار عمومی دارد. در نظر داشته باشیم تصمیم نهایی در این زمینه، فقط به بایدن برنمی‌گردد؛ بلکه لازم است منافع شرکت‌های تولیدکننده و صادرکننده تسلیحات که در این خصوص ذی‌نفع هستند لحاظ شود. اضافه بر این نقش لابی‌های فعال صهیونسیتی و عربی، نقشی در خور توجه است. تحولات اخیر درون عربی حاکی این نکته مهم است که ظاهراً کشورها تسلیحات را برای طرح‌ها و برنامه‌های تهاجمی خریداری می‌کنند تا تقویت مواضع دفاعی. اکنون که حمایت‌های عربی رسمی از فلسطین متوقف شده و کشورهای عربی خود یکی پس از دیگری با اسرائیل روابطی در سطوح عالی برقرار می‌کنند این نظریه قوّت گرفته است که احتمالاً در آینده علیه هم وارد جنگ شوند. زیرا اکنون که نه انگیزه و شجاعتی برای مبارزه با اسرائیل وجود دارد و نه جرأتی برای حمله به ایران، دعوا سر خرید جنگنده‌های پیشرفته آمریکایی برای چیست؟! * کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه