ادامه از صفحه اول
طبیعی است بایدن برای نظم دادن به اولویت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مدنظر خود در ایالات متحده به چند ماه زمان نیاز دارد؛ مضاف بر اینکه شیوع کرونا مهم‌ترین بحران پیش روی او پس از استقرار در کاخ ریاست‌جمهوری خواهد بود. افزون بر این، بازنگری و توافق دوباره بر سر مفادی که پیش‌تر با صرف مدت زمان طولانی مورد توافق قرار گرفته بوده کار آسانی نیست؛ به‌ویژه با در نظر گرفتن سابقه مواضع تند، غیرمنطقی و یکجانبه‌گرایانه دولت کنونی آمریکا علیه برجام و رویدادهایی مانند اقدام جنایتکارانه دولت ترامپ در ترور سردار سلیمانی. در این مسیر از کارشکنی‌های اعراب و اسرائیل هم نمی‌توان غافل بود و بدون شک، رویکرد دولت بعدی ایران نیز در پیشبرد یا عدم پیشبرد مذاکرات برجامی نقش اساسی خواهد داشت.
کارشناسان حوزه بین‌الملل و سیاست خارجی کشور معتقدند در چنین شرایطی، ایران باید دیپلماسی عمومی خود را دقیق، محتاطانه و با در نظر گرفتن همه جوانب پیش ببرد. ایران اگرچه به دلیل ترک میز برجام از سوی آمریکا دست بالا را دارد اما از سوی دیگر، رئیس‌جمهوری آمریکا هم دیگر آن ترامپ یاغی که شعار «اول آمریکا» سر دهد و با دنیا سر ناسازگاری داشته باشد، نیست و این موضوع می‌تواند به آمریکا در ایجاد اجماع جهانی برای اتخاذ هر تصمیمی کمک کند. در چنین شرایطی، توجه کافی دستگاه یا دستگاه‌های تصمیم‌گیر کشور به اهمیت لغو تحریم‌ها برای التیام زخم‌های اقتصادی ضروری است. لغو تحریم‌ها یا حتی ارائه معافیت‌ برای صادرات نفت در گام نخست، می‌تواند روزنه‌ای برای افزایش درآمدهای ارزی و تداوم جو روانی بازار در مسیر کاهش قیمت‌ها باشد. فراموش نکنیم کمتر از دو سال پیش و زمانی که هنوز برجام به قوت خود باقی بود، صادرات روزانه نفت و میعانات گازی ایران به بیش از ۲.۸ میلیون بشکه رسید و امروز تنها برای تحقق بخشی از این اعداد و ارقام باید از هفت‌خان رستم عبور کرد. به این ترتیب منطق حکم می‌کند ضمن در نظر گرفتن سوابق تاریخی ستیزه‌جویانه آمریکا علیه ایران و توجه به عزت ملی، این احتمال را هم مدنظر قرار داد که شاید شرایط پیش‌آمده در دولت آمریکا فرصت مناسبی برای لغو تحریم‌ها و حرکت بهینه‌تر همسو با منافع ملی باشد. اما با فرض ایجاد گشایش‌هایی در صادرات نفت، آیا ایران می‌تواند به سرعت و به آسانی به بازار نفت بازگردد؟ اگرچه شرکت ملی نفت ایران با تمهیدات خود، این آمادگی را دارد که همانند دوره پیش، در مدت زمان کوتاهی تولید را به حداکثر برساند اما همه چیز در گرو عرضه نیست؛ وجود مازاد نفت از یک سو و کمبود تقاضا در بازار که طی ماه‌های اخیر به‌ویژه متأثر از رکود اقتصادی ناشی از کرونا شکننده‌تر شده، مؤلفه‌های تعیین‌کننده‌ای به شمار می‌روند. اوپک که چهار سال پیش با روی کار آمدن ترامپ و مدنظر قرار دادن برنامه‌های وی برای افزایش سهم تولیدکنندگان نفت خام آمریکا، از تغییر توازن قدرت در بازار نفت نگران بود، امروز هم با توجه به پیش‌بینی‌هایی که از سیاست‌های متفاوت بایدن در قبال کشورهای عربی، روسیه، ایران و ونزوئلا مطرح می‌شود، دل‌نگران است. این نکته را هم باید در نظر داشت که بازگرداندن تولید نفت ایران به شرایط عادی، افزون بر مصائب فنی و عملیاتی، به اعتبارات‌ قابل توجهی نیاز دارد. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری درباره بازگشت ظرفیت تولید نفت ایران در دوره قبلی تحریم می‌گوید: «وقتی نفت استخراج نمی‌شود، پس از مدتی به خط کردن آن هزینه برمی‌دارد؛ پس از رفع تحریم‌ها بسیاری از چاه‌های نفت کشور نیاز به ترمیم و آماده‌سازی داشت و اواخر سال ۹۴، ۸۰۰ میلیون دلار هزینه ترمیم و راه‌اندازی این چاه‌ها شد». خلاصه مطلب اینکه اگر قرار به بازگشت نفت ایران به بازار باشد، وزارت نفت راه سختی پیش رو دارد.
خروج از معاهده‌ها و پیمان‌های بین‌المللی از پیمان تجاری اقیانوس آرام و پیمان نیویورک گرفته تا توافق پاریس و معاهده برجام، خروج از یونسکو و شورای حقوق بشر تا خروج از سازمان بهداشت جهانی و ...، همه و همه، ترامپ را به پدیده‌ای تهدیدآمیز برای صلح و امنیت جهانی تبدیل کرد و شاید به همین دلیل بود که این بار به نظر می‌رسید دنیا بیش از همیشه به نتیجه انتخابات آمریکا چشم دوخته است. این در حالی است که بایدن اعلام کرده دولتش درصدد بازگشت به توافق اقلیمی پاریس است؛ همچنین وعده داده است که آلایندگی‌های آمریکا را تا سال ۲۰۵۰ به صفر می‌رساند. بایدن بر گذار از سوخت‌های فسیلی به انرژی سبز تاکید دارد؛ تغییرات جوی را تهدیدی برای کره زمین می‌داند و اعلام کرده است صدور مجوزهای حفاری جدید در زمین‌ها و آب‌های فدرال را به منظور مبارزه با تغییرات جوی ممنوع خواهد کرد. سرمایه‌گذاری‌های کلان در پژوهش انرژی‌های تجدیدپذیر، سخت‌گیرانه‌تر کردن مقررات مربوط به آلایندگی خودروها، مقابله با آلاینده‌های شرکتی، ساختن ۵۰۰ هزار ایستگاه شارژ خودروهای الکتریکی و حذف آلودگی کربنی از نیروگاه‌ها از دیگر برنامه‌های بایدن عنوان شده است.
*روزنامه نگار و کارشناس رسانه