کاهش مراجعه دولت به بانک مرکزی با عملیات بازار باز
عملیات بازار باز ضمن مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی و کاهش نوسانات آن، از تامین کسری بودجه دولت از طریق پولیسازی جلوگیری میکند و باعث کاهش رجوع به بانک مرکزی و مهار رشد پایه پولی میشود.به گزارش اقتصادسرآمد، محمد نادعلی، مدیر اداره عملیات بازار باز بانک مرکزی، در مصاحبهای به تشریح نحوه عملکرد ابزار جدید سیاستگذار پولی، یعنی عملیات بازار باز، پرداخت. اهم موارد بیان شده در این گفتگو به شرح زیر است:
- برای اجرای سیاستهای پولی دو راه وجود دارد؛ ابزار مستقیم و ابزار غیر مستقیم. ابزار مسقیم ابزارهایی است که بانک مرکزی از طریق آن بانکها را به سمت نرخ و حجم تسهیلات مدنظرش هدایت میکند و نیازمند نظارت قوی بانک مرکزی است. به عنوان مثال، اعطای تسهیلات به بخشهای خاص یا تکالیف خاصی که بر بانکها وضع می شود، از جمله ابزارهای مستقیمی هستند که در گذشته نیز وجود داشتند. تعیین نرخ سود به صورت دستوری نیز شکل دیگر ابزار مستقیم است.
- در ابزار غیر مستقیم بانک مرکزی به شیوه دستوری عمل نمیکند. بلکه سعی میکند با توجه به مکانیزم بازار و جریان عرضه و تقاضا، روندهای پولی را مدیریت کند. عملیات بازار باز، سپرده قانونی و تسهیلات قانونی ابزارهای سیاستگذاری غیرمستقیم را تشکیل میدهند.
- بانک مرکزی به وسیله عملیات بازار باز، بانکها را به سمت اهداف خود هدایت میکند. به عبارت دیگر عملیات بازار باز ابزاری است که بانک مرکزی با مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی تلاش میکند به هدف اصلی خود که کنترل تورم است، برسد. از سال ۹۷ مقدمات عملیات بازار باز فراهم و از اوایل سال ۹۹ اجرایی شده است.
- حدود ۶۰ سال از فعالیت بانک مرکزی در اقتصاد ایران و استفاده از ابزارهای مستقیم سیاستگذاری پولی میگذرد؛ بنابراین یک دوره گذار از رویکرد قدیم به سمت رویکرد جدید که شامل ابزارهای غیر مستقیم است، باید دیده شود. عملیات باز بانکها را به سمت روش های غیر مستقیم هدایت میکند و قرار است سیاست پولی به مرور از حالت دستوری خارج شود.
- هماکنون یک بازار بین بانکی وجود دارد که همه بانکهای کشور در آن فعال هستند. بانکها در این بازار، نیازهای نقدینگی روزمره خود را با استفاده از منابع یکدیگر مرتفع میکنند؛ به این شکل که بانکهایی که مازاد دارند، منابع خود را در اختیار بانکهایی که کمبود دارند میگذارند و این نقل و انتقال با نرخ سود بین بانکی انجام میشوند.
- اگر در بازار بین بانکی منابع کم باشد، باعث افزایش نرخ در بازار میشود و اگر منابع در این بازار زیاد باشد، منابع مازاد باعث کاهش نرخ سود بازار بین بانکی میشود. بانک مرکزی از طریق منابع بازار بین بانکی، کمبودها و مازادها را پیشبینی میکند و مدیریت این نرخ را در دست خود میگیرد و از طریق این نرخ بر سایر نرخهای اقتصاد اثر میگذارد.
- بانک مرکزی با دو ابزار که در اختیار دارد نرخ سود بازار بین بانکی را کنترل میکند؛ خرید و فروش اوراق دولت به صورت قطعی، و خرید و فروش این اوراق به صورت بازخرید.
- در روش نخست، اگر بازار با کمبود منابع مواجه باشد بانک مرکزی اوراق بهادار دولتی یا اوراق بدهی بانکها را از بانکها میخرد و پول در اختیار آنها قرار میدهد و به این شکل، با تزریق منابع نرخ را مدیریت و یا تثبیت میکند.
- در روش دوم، بانک مرکزی در صورتی که بازار بین بانکی با مازاد منابع مواجه باشد، اوراق را به بانکها فروخته و در سررسید، برعکس اوراق را از آنها خریداری میکند.
- ابزار بعدی بانک مرکزی تسهیلات قاعدهمند است. برای کنترل دامنه نرخ سود، بانک مرکزی اجازه نمیدهد نرخ از حدی بالاتر یا پایینتر رود و کف و سقفی وضع میکند.
- وضع نرخ کف به این معناست که اگر بانکی منابعی پایین تر از نرخ سود بازار خواست نزد بانک مرکزی سپرده گذاری کرده و بانک مرکزی با نرخ سود کف به آن منابع را میدهد.
- تعیین نرخ سقف نیز به این معناست که اگر بانکها نتوانستند از یکدیگر قرض بگیرند، با گذاشتن وثیقه نزد بانک مرکزی، میتوانند با نرخ سقف تسهیلات بگیرند.
- در واقع، نرخ سود بین بانکی در یک دالان حرکت میکند که در حال حاضر، نرخ کف از ۱۰ به ۱۴ درصد رسیده است و نرخ سقف نیز ۲۲ درصد تعیین شده است.
- نکتهای که وجود دارد این است که در نرخ ۲۲ درصد یک حالت وثیقهگیری نیز وجود دارد. وثیقه به نام بانک مرکزی بلوکه شده و منابع با نرخ ۲۲ درصد به بانکها اعطا میشود و باید توجه شود که این بازار کوتاه مدت است. اما اگر بانک در طول روز به مشکلی بر بخورد یا به عبارتی به منابع اضطراری نیاز داشته باشد، میتواند اقدام به توافق بازخرید کند.
- مدت قرضگیری در بازار بین بانکی معمولا یک شب است اما بانکها میتوانند نهایتاً تا دو هفته، مدت قرضگیری را تمدید کنند.
- توافق باز خرید از رسوب اوراق در ترازنامه بانک مرکزی نیز جلوگیری میکند چراکه عملاً دو اختیار وجود دارد؛ یک اختیار خرید از سمت خریدار و یک اختیار فروش از سمت فروشنده که در سررسید این اختیارها معکوس میشود.
- فراموش نکنیم که هدف کنترل نرخ سود است و مقدار و حجم پول، متغیری در دست بانک مرکزی است تا به وسیله آن نرخ سود را کنترل کند.
- از جمله شروط موفقیت عملیات بازار باز این است که در مرحله بعدی به سمت آزادسازی یا انعطاف بیشتر در نرخ سود سپردهها حرکت کنیم. در طرح بانکداری مرکزی، تغییر ساختار بانک مرکزی دیده شده که به سیاستگذاریهای جدید پولی کمک شایانی میکند.
- در ابتدای اجرایی شدن عملیات بازار باز دی کشور، بانکها با خرید و فروش اوراق آشنا نبودند و شرایط به نحوی بود که در بازار بین بانکی با مازاد منابع رو به رو بودیم و نرخ سود در این بازار به شدت کاهش یافته بود. حتی به ۸ درصد رسیده بود. همچنین اقتصاد با مشکلات ناشی از کرونا دست و پنجه نرم میکرد.
- در آن مقطع، ابزار موثر این بود که نرخ سود کف را ایجاد کنیم که با افزایش نرخ سود، به نوعی نرخ کف در دالان شکل گرفت. بعد از اینکه نرخ سود بازار بین بانکی در داخل دالان قرار گرفت، دولت به واسطه کسری بودجه شدیدی که داشت، به استفاده از ابزار بدهی به عنوان یکی از شیوههای تامین مالی روی آورد و از ۱۳ خرداد شاهد حراج در اوراق بدهی دولت بودیم. بانکها میتوانستند اوراق دولت را بخرند و در پرتفوی خود اوراق داشته باشند.
- زیرساختهای عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی و با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار فراهم شده و سیستمهای برخط نیز تهیه شده تا بانک مرکزی با سیستم برخط، وثیقه را در اختیار بگیرد و همچنین خرید و فروش اوراق با همکاری شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه انجام میشود.
- بازار بین بانکی کوتاه مدت است و اگر ریسکی ایجاد شود کل سیستم را متاثر میکند. دو روش برای مدیریت این ریسک وجود دارد اول توافق بازخرید که وثیقه محور است و بانک مرکزی هم به دنبال وثیقه محور کردن بانک هاست که وثیقهها نیز همان اوراق هستند و روش دوم این است که بانکها به امید بانک مرکزی در این بازار ریسک را محتمل بر بانک مرکزی میدانند. البته بانک مرکزی نیز به دقت در حال پالایش و رصد بانکهاست. بانکها نیز اگر دچار چالش شوند به بانک مرکزی مراجعه میکنند و وثیقه میگذارند و اگر وثیقه نداشتند، اضافه برداشت رخ میدهد.
- برای اجرای سیاستهای پولی دو راه وجود دارد؛ ابزار مستقیم و ابزار غیر مستقیم. ابزار مسقیم ابزارهایی است که بانک مرکزی از طریق آن بانکها را به سمت نرخ و حجم تسهیلات مدنظرش هدایت میکند و نیازمند نظارت قوی بانک مرکزی است. به عنوان مثال، اعطای تسهیلات به بخشهای خاص یا تکالیف خاصی که بر بانکها وضع می شود، از جمله ابزارهای مستقیمی هستند که در گذشته نیز وجود داشتند. تعیین نرخ سود به صورت دستوری نیز شکل دیگر ابزار مستقیم است.
- در ابزار غیر مستقیم بانک مرکزی به شیوه دستوری عمل نمیکند. بلکه سعی میکند با توجه به مکانیزم بازار و جریان عرضه و تقاضا، روندهای پولی را مدیریت کند. عملیات بازار باز، سپرده قانونی و تسهیلات قانونی ابزارهای سیاستگذاری غیرمستقیم را تشکیل میدهند.
- بانک مرکزی به وسیله عملیات بازار باز، بانکها را به سمت اهداف خود هدایت میکند. به عبارت دیگر عملیات بازار باز ابزاری است که بانک مرکزی با مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی تلاش میکند به هدف اصلی خود که کنترل تورم است، برسد. از سال ۹۷ مقدمات عملیات بازار باز فراهم و از اوایل سال ۹۹ اجرایی شده است.
- حدود ۶۰ سال از فعالیت بانک مرکزی در اقتصاد ایران و استفاده از ابزارهای مستقیم سیاستگذاری پولی میگذرد؛ بنابراین یک دوره گذار از رویکرد قدیم به سمت رویکرد جدید که شامل ابزارهای غیر مستقیم است، باید دیده شود. عملیات باز بانکها را به سمت روش های غیر مستقیم هدایت میکند و قرار است سیاست پولی به مرور از حالت دستوری خارج شود.
- هماکنون یک بازار بین بانکی وجود دارد که همه بانکهای کشور در آن فعال هستند. بانکها در این بازار، نیازهای نقدینگی روزمره خود را با استفاده از منابع یکدیگر مرتفع میکنند؛ به این شکل که بانکهایی که مازاد دارند، منابع خود را در اختیار بانکهایی که کمبود دارند میگذارند و این نقل و انتقال با نرخ سود بین بانکی انجام میشوند.
- اگر در بازار بین بانکی منابع کم باشد، باعث افزایش نرخ در بازار میشود و اگر منابع در این بازار زیاد باشد، منابع مازاد باعث کاهش نرخ سود بازار بین بانکی میشود. بانک مرکزی از طریق منابع بازار بین بانکی، کمبودها و مازادها را پیشبینی میکند و مدیریت این نرخ را در دست خود میگیرد و از طریق این نرخ بر سایر نرخهای اقتصاد اثر میگذارد.
- بانک مرکزی با دو ابزار که در اختیار دارد نرخ سود بازار بین بانکی را کنترل میکند؛ خرید و فروش اوراق دولت به صورت قطعی، و خرید و فروش این اوراق به صورت بازخرید.
- در روش نخست، اگر بازار با کمبود منابع مواجه باشد بانک مرکزی اوراق بهادار دولتی یا اوراق بدهی بانکها را از بانکها میخرد و پول در اختیار آنها قرار میدهد و به این شکل، با تزریق منابع نرخ را مدیریت و یا تثبیت میکند.
- در روش دوم، بانک مرکزی در صورتی که بازار بین بانکی با مازاد منابع مواجه باشد، اوراق را به بانکها فروخته و در سررسید، برعکس اوراق را از آنها خریداری میکند.
- ابزار بعدی بانک مرکزی تسهیلات قاعدهمند است. برای کنترل دامنه نرخ سود، بانک مرکزی اجازه نمیدهد نرخ از حدی بالاتر یا پایینتر رود و کف و سقفی وضع میکند.
- وضع نرخ کف به این معناست که اگر بانکی منابعی پایین تر از نرخ سود بازار خواست نزد بانک مرکزی سپرده گذاری کرده و بانک مرکزی با نرخ سود کف به آن منابع را میدهد.
- تعیین نرخ سقف نیز به این معناست که اگر بانکها نتوانستند از یکدیگر قرض بگیرند، با گذاشتن وثیقه نزد بانک مرکزی، میتوانند با نرخ سقف تسهیلات بگیرند.
- در واقع، نرخ سود بین بانکی در یک دالان حرکت میکند که در حال حاضر، نرخ کف از ۱۰ به ۱۴ درصد رسیده است و نرخ سقف نیز ۲۲ درصد تعیین شده است.
- نکتهای که وجود دارد این است که در نرخ ۲۲ درصد یک حالت وثیقهگیری نیز وجود دارد. وثیقه به نام بانک مرکزی بلوکه شده و منابع با نرخ ۲۲ درصد به بانکها اعطا میشود و باید توجه شود که این بازار کوتاه مدت است. اما اگر بانک در طول روز به مشکلی بر بخورد یا به عبارتی به منابع اضطراری نیاز داشته باشد، میتواند اقدام به توافق بازخرید کند.
- مدت قرضگیری در بازار بین بانکی معمولا یک شب است اما بانکها میتوانند نهایتاً تا دو هفته، مدت قرضگیری را تمدید کنند.
- توافق باز خرید از رسوب اوراق در ترازنامه بانک مرکزی نیز جلوگیری میکند چراکه عملاً دو اختیار وجود دارد؛ یک اختیار خرید از سمت خریدار و یک اختیار فروش از سمت فروشنده که در سررسید این اختیارها معکوس میشود.
- فراموش نکنیم که هدف کنترل نرخ سود است و مقدار و حجم پول، متغیری در دست بانک مرکزی است تا به وسیله آن نرخ سود را کنترل کند.
- از جمله شروط موفقیت عملیات بازار باز این است که در مرحله بعدی به سمت آزادسازی یا انعطاف بیشتر در نرخ سود سپردهها حرکت کنیم. در طرح بانکداری مرکزی، تغییر ساختار بانک مرکزی دیده شده که به سیاستگذاریهای جدید پولی کمک شایانی میکند.
- در ابتدای اجرایی شدن عملیات بازار باز دی کشور، بانکها با خرید و فروش اوراق آشنا نبودند و شرایط به نحوی بود که در بازار بین بانکی با مازاد منابع رو به رو بودیم و نرخ سود در این بازار به شدت کاهش یافته بود. حتی به ۸ درصد رسیده بود. همچنین اقتصاد با مشکلات ناشی از کرونا دست و پنجه نرم میکرد.
- در آن مقطع، ابزار موثر این بود که نرخ سود کف را ایجاد کنیم که با افزایش نرخ سود، به نوعی نرخ کف در دالان شکل گرفت. بعد از اینکه نرخ سود بازار بین بانکی در داخل دالان قرار گرفت، دولت به واسطه کسری بودجه شدیدی که داشت، به استفاده از ابزار بدهی به عنوان یکی از شیوههای تامین مالی روی آورد و از ۱۳ خرداد شاهد حراج در اوراق بدهی دولت بودیم. بانکها میتوانستند اوراق دولت را بخرند و در پرتفوی خود اوراق داشته باشند.
- زیرساختهای عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی و با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار فراهم شده و سیستمهای برخط نیز تهیه شده تا بانک مرکزی با سیستم برخط، وثیقه را در اختیار بگیرد و همچنین خرید و فروش اوراق با همکاری شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه انجام میشود.
- بازار بین بانکی کوتاه مدت است و اگر ریسکی ایجاد شود کل سیستم را متاثر میکند. دو روش برای مدیریت این ریسک وجود دارد اول توافق بازخرید که وثیقه محور است و بانک مرکزی هم به دنبال وثیقه محور کردن بانک هاست که وثیقهها نیز همان اوراق هستند و روش دوم این است که بانکها به امید بانک مرکزی در این بازار ریسک را محتمل بر بانک مرکزی میدانند. البته بانک مرکزی نیز به دقت در حال پالایش و رصد بانکهاست. بانکها نیز اگر دچار چالش شوند به بانک مرکزی مراجعه میکنند و وثیقه میگذارند و اگر وثیقه نداشتند، اضافه برداشت رخ میدهد.
ارسال دیدگاه
عناوین این صفحه
-
توزیع ایران چکهای ۱۰۰ هزار تومانی و اسکناس ۱۰ هزار تومانی جدید
-
خودروسازانی که منابع مالی را می بلعند
-
امنیت و سرعت بیشتر با حذف کارت از تراکنشها
-
سیستم بانکی باید از تولید پول بدون پشتوانه خودداری کند
-
ارائه طرحهای بانک مهر ایران در مجمع بانکهای کشورهای اسلامی
-
کاهش مراجعه دولت به بانک مرکزی با عملیات بازار باز
-
اعلام هزینههای مالیاتی در حوزه توسعه و تجهیز فضاهای آموزشی
-
سپرده گذاری سودآور در بانک توسعه تعاون با امکان دریافت تسهیلات
-
توزیع 100 هزار ماسک در قالب مسئولیت اجتماعی توسط بانک رفاه
اخبار روز
-
آشنایی با کفپوش عایق برق فشار قوی
-
«معلم خصوصی ارزان و آنلاین برای شب امتحان» با یک تلفن!
-
تقدیرشرکت آب و نیرو از قهرمانان ورزشی شهرستان گتوند در مسابقات جهانی
-
راه اندازی کارگاه تولید شمش آلومینیوم از ضایعات
-
آمادگی پیام رسان بله برای ارائه خدمات به مسافران سرزمین وحی
-
پرداخت 2200 میلیارد تومان از مطالبات مراکز دانشگاهی طرف قرارداد
-
توزیع ۳۵ هزار بسته معیشتی در مناطق سیل زده استان سیستان و بلوچستان
-
تغییر نگاه به سرمایهگذاریها موجب شده تا بسیاری از دعواهای حقوقی با مذاکرات حل شود
-
بهسازی فضاهای بی دفاع شهری جهت کاهش آسیب های اجتماعی
-
تجهیز بیش از ۱۰۰۰ هکتار از زمینهای کشاورزی اردبیل به سیستم آبیاری تحت فشار
-
بهینهسازی طرح روسازی دال خط کوهاندار برای رفع معضل راهآهنهای کویری
-
استفاده از ظرفیت های مردمی در پروژه های اشتغال زایی با همت بنیاد برکت در سال جهش تولید با مشارکت مردم
-
اتمام خط کشی محوری جنوب به شمال خیابان ولیعصر (عج)
-
بهرهبرداری از نخستین نیروگاه خورشیدی حمایتی کشور در کاشان
-
تلاش مضاعف، برنامه محوری و تخصص گرایی - هم افزایی، سودآوری
-
اهمیت طراحی وبسایت برای کسب و کارهای سنتی
-
آغاز بهکار TV شهری در ورودی ساختمان منطقه دو پایتخت
-
۱۰۰ ساختمان بلند در پایتخت روی گسل قرار دارد
-
۱۴ شهر و روستای سیستان و بلوچستان تحتتاثیر زلزله قرار گرفت
-
اولویت همه شرکتهای صندوق ذخیره باید سودآوری و توجه به اقتصاد دانش بنیان باشد