افزایش نیاز روز افزون به انرژی، ذخاير محدود انرژي فسيلي و ضرورت حفاظت از محیط زیست، از جمله مسائلی است که نگرانی های زيادي را در سطح بین المللی ایجاد نموده و اکثر کشورهای جهان را به يافتن راهكارهاي مناسب نظیر؛ ارتقاء كارائي انرژي و 
بهره گيري از منابع تجديدپذير انرژي، جهت نیل به اهداف توسعه پايدار، تأمین منافع اقتصادي، ارتقاء امنيت انرژی و کاهش آسيب ها به محيط زيست معطوف داشته است. کشور ایران نیز به عنوان يکي از غني ترين کشورهاي جهان در خصوص دسترسی به منابع متنوع انرژی های تجدیدپذیر، در طی سال های گذشته سیاست ها و برنامه های مختلفی را در دستور کار قرار داده و تلاش نموده تا با انجام مطالعات تطبیقی، تدوین راهبردهای زيربنايي و تصویب قوانین مناسب، بستر مناسبی را در راستای توسعۀ انرژی های تجدیدپذیر و بومی سازی فناوری های مربوطه با بهره گیری از آخرین پیشرفت ها فراهم نماید. براساس ماده 50 برنامه ششم توسعه، دولت مکلف است تا سهم نیروگاه های تجدیدپذیر و پاک با اولویت سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی (داخلی و خارجی) با حداکثر استفاده از ظرفیت داخلی را تا پایان اجرای قانون برنامه به حداقل پنج‌درصد (5%) ظرفیت برق کشور برساند. بر همین اساس تا پایان سال 1399 مجموع ظرفیت کل منصوبه انرژی های تجدیدپذیر حدود 875.6 مگاوات بوده است که نیروگاه های خورشیدی با ظرفیت 429.4 مگاوات (معادل 49.041%)  بالاترین سهم و سپس به ترتیب، نیروگاه های بادی با ظرفیت 308.08 مگاوات (معادل 35.18%)، نیروگاه های برق آبی کوچک با ظرفیت 104.35 مگاوات (معادل 11.917%)، بازیافت تلفات با ظرفیت 13.60 مگاوات (معادل 1.55%)، زیست توده با ظرفیت 10.56 مگاوات (معادل 1.206%) و توربین انبساطی با ظرفیت 9.60 (معادل 1.09%) رده های بعدی را به خود اختصاص 
داده اند. شایان ذکر است که به دلیل مزایای حاصل از نصب سامانه های خورشیدی محدود به ظرفیت انشعاب (نیروگاه های خورشیدی پشت بامی) برای مشترکین خانگی به منظور تأمین برق مورد نیاز خود و کسب درآمد حاصل از فروش مازاد آن و نیز ایجاد جذابیت جهت سرمایه گذاری با توجه به آخرین نرخ های مصوب خرید تضمینی برق، بکارگیری این گونه سامانه ها با اقبال ویژه ای همراه بوده، به طوری که با مشارکت بیش از 5000 مشترک خانگی در این طرح، نیروگاه های خورشیدی پشت بامی بیش از 60 مگاوات از کل ظرفیت منصوبه نیروگاه های تجدیدپذیر و پاک در کشور را به خود اختصاص داده اند. ضمناً از دیگر مزایای بکارگیری نیروگاه های خورشیدی پشت بامی می توان به حذف هزینه ها و تلفات انتقال و توزیع شبکه برق و ارتقاء شاخص های پدافند غیرعامل اشاره نمود. ذکر این نکته ضروری است که به دلیل موقعیت استراتژیک ایران از جنبه دارابودن دسترسی مناسب به انواع منابع تجدیدپذیر و پاک، تلاش شده است تا نصب و بهره برداری از نیروگاه های تجدیدپذیر، متناسب با پتانسیل ها و ظرفیت مناطق مختلف کشور در هر یک از منابع متنوع تجدیدپذیر صورت پذیرد. 
وضعیت فعالیت بخش خصوصی در بخش
 انرژی های تجدیدپذیر
برنامه ها و سیاست های اتخاذ شده در طی سال های اخیر در حوزه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و پاک (نظیر: عقد قراردادهای بلندمدت خرید تضمینی برق، اصلاح تعرفه ها و ...)، منجر به جلب مشارکت بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری در این حوزه و به دنبال آن، بهبود فضای کسب و کار و انتقال فن آوری های تجدیدپذیر به کشور گردیده است. همچنین با مکانیزم تشویقی در نظر گرفته شده در دستورالعمل حمایت از بومی سازی فناوری نیروگاه های تجدیدپذیر و پاک مبنی بر اختصاص ضریب تشویقی 30 درصد برای فناوری های ساخت داخل، طراحی داخل و توسعه دانش فنی و اعمال آن در قراردادهای خرید تضمینی برق، جهش بزرگی در توسعه فضای رقابتی و کسب و کار انرژی های تجدیدپذیر به ویژه انرژی های خورشیدی در کشور فراهم شده است که از جمله آن، می توان اخذ مجوزهای اولیه توسط چند تولیدکننده پنل های خورشیدی و چندین شرکت تولیدی دیگر از وزارت صمت را نام برد که در حلقه های زنجیره ارزش تولید پنل  خورشیدی ورود کرده اند. در حوزه انرژی بادی نیز با نگاه ویژه و دقیق و تلاش گسترده جهت عمق بخشی به ساخت داخل، آینده ای روشن تر در حوزه این نوع انرژی مورد انتظار است. 
پیامدهای اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی توسعه انرژی های تجدیدپذیر 
توسعه كاربرد انرژي هاي تجديدپذير و پاک به دلیل مزایای متعددی که برای آن متصور است نظیر: غلبه بر مشکلات پیک بار و تأمین برق موردنیاز کشور، کاهش وابستگی به سوخت هاي فسیلی (و به تبع کاهش تولید گازهای گلخانه ای و آلاینده های زیست محیطی)، دسترسی آسان، افزایش دسترسی به منابع انرژی پایدار و مطمئن، کاهش محدوديت هاي برق رساني و تأمين سوخت موردنیاز براي نقاط و روستاهاي محروم و دورافتاده و ...، می تواند اثرات قابل توجهی را بر بخش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی گذارده و شاخص های اقتصاد کلان (مانند اشتغال، ارزش افزوده، تولید ناخالص داخلی و رفاه) را تحت تأثیر قرار دهد. شایان ذکر است که حدود 14درصد از ظرفیت کل نیروگاه های خورشیدی کشور در طی 5 سال گذشته، در استان های محروم با میزان محرومیت بیش از 80درصد نصب و به بهره برداری رسیده است که در نوع خود، پیشرفت و دستاورد ارزنده ای محسوب می شود. همچنین در سال جاری، برگزاری مناقصه بین المللی به ظرفیت 50 مگاوات نیروگاه بادی در استان سیستان و بلوچستان در دستور کار قرار گرفته است که روند توسعه را ادامه دار خواهد نمود و با توجه به محرومیت استان، می تواند تأثیر بسزایی در ارتقای شاخص های اقتصاد کلان منطقه داشته باشد.
*کارشناس دفتر برنامه راهبردی و تنظیم مقررات