اما با روی کارآمدن ترامپ تمرکز سیاست خارجی دولت بر اتحادیه اروپا معطوف شد و در نهایت سخن از اینسکس به میان آمد. در آن دوران اما آیت الله خامنه ای نگاه به اروپا را بی فایده خواندند و آثاری آن را معطلی و منت کشیدن دانستند و بر سیاست شرق گرایی تاکید کردند. نهایتاً روز جمعه روحانی نیز بر نگاه شرق گرایانه دولت خویش در اجلاس شانگهای تاکید دارد؛ اگرچه وی دو سال پیش از حضور در این نشست خودداری کرده بود؛ اجلاسی که طی آن سال نیز رؤسای جمهور روسیه و چین حضور داشتند، اما رئیس جمهور ایران به دلیل دلخوری عدم پذیرش تهران به عنوان عضو دائمی شانگهای در آن شرکت نکرد و وزیر خارجه خود را فرستاد. اکنون دولت ایران نیز نگاه به غرب را به بن‌بست و بی‌فایده می‌داند و بر این باور است که مسکو، پکن و تهران در یک موضوع اشتراک دارند و آن تقابل آمریکا و وضع تحریم‌ها بر آنهاست؛ از این رو بر روابط نزدیک‌تر خود با مسکو و پکن تکیه داده است. در سایه نگاه به شرق کنونی دولت حسن روحانی اما به نظر ملاحظاتی نیز قابل تأمل باشد:
- مسکو نگاهی ایجابی به غرب دارد: با الحاق کریمه پس از سال ۲۰۱۴، روسیه با تحریم‌های غرب علیه خود روبرو شد و رویکرد نگاه به شرق را در سیاست خارجی خود پررنگ کرد. اما باید توجه داشت که چرخش کرملین به شرق ایجابی بود و در پی آن به دنبال ایجاد تعادل با اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا بوده است. این رویکرد در موضع گیری‌های مقامات روسیه نیز به وضوح دیده می‌شود. به عنوان مثال عموماً اگر کرملین از یک سو از ایالات متحده انتقاد می‌کند، از سوی دیگر بر ضرورت گفتگوها و افزایش همکاری‌ها تاکید دارد. این رویکرد سبب شده است که قدرت بازیگری بالایی در سیاست‌های فرامنطقه ای خود در شرق و خاورمیانه نیز داشته باشد. از همین رو برخی کارشناسان بر این باور هستند که اگر نگاه منطقه‌گرایی از روی ناگزیری و به صورت سلبی با دیگر قطب‌های نظام بین‌الملل تعریف شود، قدرت مانور یک بازیگر تک قطبی که با ادبار دیگر قطب‌ها روبرو شده است، پایین خواهد آمد؛ چرا که قدرت‌های فرامنطقه‌ای در کنار رقابت‌های خود، همواره بر اساس توازن قوا و توازن تهدید به دنبال همکاری و همگرایی با یکدیگر رفتار می‌کنند.
1- جایگاه موازنه قدرت در رابطه مسکو با قدرت‌های خاورمیانه: سطح تحریم‌ها و اجماع علیه ایران بیش از روسیه است و این در حالی است که تراز تجاری مسکو با دیگر کشورهای اروپایی و حتی ایالات متحده بسیار قابل ملاحظه تر نسبت به مسکو-تهران است. ایران و روسیه اگرچه به یک همکاری تاکتیکی در پروژه سوریه دست یافته اند که ظرفیت تبدیل به همکاری استراتژیک در سپهر روابط دو کشور را دارد، اما باید به این موضوع نیز توجه داشت که روسیه در فرآیند صلح سوریه به منظور رسیدن به نتیجه مطلوب، تلاش کرده است تا توازن قدرت را میان تمامی بازیگران منطقه اجرایی سازد. گسترش روابط روسیه و سعودی به خوبی موید این موضوع است. به عنوان مثال وزیر انرژی روسیه هفته گذشته در دیدار با همتای سعودی خود از پیشنهاد کشورش برای فروش سوپر جت سوخو و جنگنده MC-21 پرده برداشت؛ و یا مسکو که دو سال پیش در جریان سفر پادشاه عربستان روسیه قرار داد اس ۴۰۰ را امضا کرده بود، اکنون این سامانه را به ترکیه و هند نیز فروخته است. برآیند این رفتارها بیانگر نگاه کرملین به تمامی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه ای است.
2- مسکو رویکرد همکاری دارد و نه میانجی گری: به نظر می‌رسد که کرملین به دنبال میانجی گری در موضوع ایران و آمریکا نیست، سیاستی که در خصوص اختلافات میان چین و آمریکا نیز اتخاذ کرده است؛ از همین رو بود که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین تاکید کرد جنگ تجاری آمریکا و چین جنگ تجاری ما نیست. این موضوع نشان می‌دهد که روسیه همکاری با شرکای خویش را بر أساس منافع ملی کشورش دنبال می‌کند. رویکردی که از این سو می‌تواند برای ایران یک فرصت باشد. بدون شک روسیه توجه بسزایی به بازار ایران و کریدور شمال-جنوب دارد و از این رو ترجیح می‌دهد با یک ایران به دور از تحریم روبرو باشد تا دوستی با تهران اختلالی در روابط با دیگر بازیگران برای آنها نداشته باشد. از همین رو تهران می‌تواند با اتخاذ رویکردی سازنده، حمایت روسیه و چین را در شورای امنیت سازمان ملل به دنبال خود داشته باشد.
3- جایگاه برجام در نگاه کرملین: روسیه حفظ برجام را بسیار مهم می‌خواند و آن را ضرورتی برای ثبات منطقه می‌داند. از همین رو است که از یک سو همواره خروج آمریکا از برجام را محکوم می‌کند، اما از سوی دیگر بر ضرورت پایبندی همه طرف‌ها به اجرای تمامی تعهدات تاکید دارد؛ تاکیدی که بر روی ایران نیز معطوف است. چرا که ضرورت حفظ برجام و پایبندی به تعهدات تهران حتی در دکترین سیاست خارجی روسیه در بند مربوط به ایران نیز اشاره شده است. /دیپلماسی ایرانی