گروه سیاسی- طرح یک فوریتی حمایت مالی از افشاگران فساد در مجلس دیروز تصویب شد. طرحی که هر چند دیر به سراغ آن رفتند اما چنانچه به درستی اجرا شود می تواند گام موثری در کاهش فساد باشد.
به گزارش اقتصادسرآمد، هر از چندگاهی اخباری مبنی بر اختلاس، رانت خواری، ویژه خواری، زمین خواری و فساد‌های اقتصادی به انواع مختلف در سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی و غیر دولتی یا برگزاری دادگاه مفاسد اقتصادی دیده می‌شود.هنگام تخصیص منابع اقتصادی به ویژه در فضای دولتی امکان حیف و میل منابع وجود دارد. گاهی منابع با تصمیم‌های غلط و غیر کارشناسی ناشی از عدم شایستگی و بی کفایت بودن مدیر یا مسئول مربوطه حیف می‌شوند و گاهی نیز به دلیل کسب منافع شخصی افراد فاسد در سیستم یا خارج از سیستم به صورت‌های مختلف مثل اخذ رشوه، کلاهبرداری، اختلاس، احتکار، امضا‌های طلایی، انحصارطلبی، پارتی بازی، خویشاوندسالاری، قانون گریزی و انواع تبعیض میل می‌شوند.
اینکه چه فرد یا گروهی به افشای فساد دست زده است خیلی اهمیتی پیدا نمی‌کند، در صورتی که در بسیاری از موارد افشاگری‌ها برای افشاکننده تبعات و هزینه‌های سنگینی دارد و موجب می‌شود تا سایر افراد با دیدن عواقب ناشی از این مسئله در صورت مشاهده‌ی تخلف و سواستفاده یا ناکارآمدی ترجیح دهند سکوت کنند و اصطلاحا کار به کار دیگران نداشته باشند و کار خود را انجام دهند. در هرحالی که این مسئولیت گریزی و بی تفاوتی نه با ارزش‌های اخلاقی دین اسلام به ویژه تشیع هم خوانی دارد و نه عزت و غیرت یک وطن دوست ایرانی -که برای منافع ملی و رشد و پیشرفت کشورش ارزش قائل است- چنین رفتاری را قبول می‌کند.
افشاگران نقش مهمی در افشای فساد، تقلب، سو ءمدیریت و سایر تخلفاتی دارند که سلامت و امنیت عمومی، درستکاری مالی، حقوق بشر، محی طزیست و حاکمیت قانون را به خطر می اندازد. با ارائه اطلاعات درباره این بدکردار ی ها، افشاگران به نجات جان های بسیار و جلوگیری از هدر رفتن میلیاردها دلار از بودجه عمومی کمک نموده و درعین حال از رسوایی ها و فجایع ناشی از آن جلوگیری کرد هاند. افشاگران اغلب در معرض خطرات فردی بسیاری قرار دارند. آنها ممکن است اخراج، دستگیر، تحت تعقیب، وارد فهرست سیاه، تهدید و در مواد افراطی، موردحمله قرار گیرند و حتی کشته شوند. از این رو حمایت از افشاگران دربرابر رفتارهای ناعادلانه ازجمله انتقا مجویی، تبعیض یا صدمه به حیثیت و آبرو می تواند به عموم مردم برای گزارش تخلفات قوت قلب بخشد و درنتیجه احتمال کشف و مجازات عاملین آنها را افزایش دهد؛ بنابراین حمایت از افشاگران از ابزارهای کلیدی برای تقویت شفافیت و پاسخگویی در دولت و شرکت های خصوصی است. همه معاهدات جهانی و منطق های مبارزه با فساد بر اهمیت حمایت از افشاگران در مبارزه با فساد اذعان دارند و الزاماتی را برای حمایت از آنها مقرر داشته اند. این معاهدات شامل کنوانسیون مبارزه با فساد سازمان ملل متحد (مواد ۸، ۱۳ و ۳۳)، کنوانسیون های حقوق مدنی و کیفری مبارزه با فساد شورای اروپا (مواد ۹ و ۲۲)، کنوانسیون بین آمریکایی مبارزه با فساد (ماده ۸)، کنوانسیون پیشگیری و مبارزه با فساد اتحادیه آفریقا (ماده ۵) و کنوانسیون عربی مبارزه با فساد (ماده ۱۰) است. در مقاله حاضر به بررسی وضعیت حقوقی حمایت از افشاگران فساد در ایران و چند کشور منتخب خواهیم پرداخت و برای بهبود و تصویب قوانین حمایت از افشاگران فساد در ایران پیشنهادهایی ارائه خواهد شد.
افشاگری‌ها یا سوت زنی‌ها در سایر کشورها هم وجود دارد و به نظر می‌رسد برای کسانی که متخلف را معرفی کنند پاداش در نظرگرفته‌اند. به عنوان مثال اداره مالیات آمریکا توانسته به کمک افشاگران، پنج میلیارد دلار فرار مالیاتی را کشف کند و از محل زنده کردن این پول ۸۱۱ میلیون دلار به افشاگران پاداش بدهد.
همچنین علاوه بر شناسایی مالیات، در کشورهای پیشرفته برای مبارزه با فساد همین روش در پیش گرفته شده است. یا در کره جنوبی از فرد افشاگر و خانواده او حمایت مطلق و کاملی صورت می‌گیرد.
با همه این اوصاف و با وجود خلاهای قانونی موجود که به آن اشاره شد، هستند افرادی که معتقدند با توجه به بافت جامعه ایرانی حتی تصویب قوانین افشاگرانه در مجلس هم برای مبارزه با فساد کافی نیست.